လူေနမႈစနစ္၏အေျခခံသေဘာတရား
သိဂၤါလသည္ ရာဇျဂိဳဟ္ျမိဳ႕ေန ဗုဒၶဘာသာမိသားစုတစ္စုမွ ေပါက္ဖြါးလာေသာ သားတစ္ပါးျဖစ္သည္။ သူ၏ မိဘတို႕သည္ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ ရတနာျမတ္သုံးပါးကို အလြန္ကိုင္းရႈိင္း ရိုေသၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ သုိ႕ေသာ္ သိဂၤါလ-ကား မိဘတို႕ႏွင့္မတူ တစ္မူထူးျခားေသာ အေတြးအေခၚရွိခဲ့ေလသည္။ သူ႕ကိုယ္သူကိုလည္း မိဘတို႕ထက္သာသည္၊ ေခတ္ပညာတတ္တစ္ဦးျဖစ္သည္၊ မိဘတို႕ကား ေခတ္မမွီေတာ့၊ ေခတ္ေနာက္မွာက်န္ရစ္ျပီ၊ သူတို႕ေခတ္၌ မိဘတို႕ေခတ္ကအယူအဆမ်ား အသုံးမ၀င္ေတာ့ဟု သူယူဆသည္။
သူ၏မိဘတို႕သည္ သားလွရတနာ သားသည္းျခာကို ျမတ္ဗုဒၶထံေမွာက္သို႕ေရာက္ေအာင္၊ သံဃာေတာ္ မ်ားထံေရာက္ေအာင္၊ ေရာက္ခဲ့လွ်င္ ေအးျမေသာ တရားအရသာကို ခံစားရေအာင္ နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ျဖားေယာင္း ေသြးေဆာင္ခဲ့ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ခဲ့ေခ်။ သဲေရက်ျဖစ္ခဲ့ရသည္ခ်ည္းသာ။
သိဂၤါလသည္ကား သူ၏မိဘႏွစ္ပါးတို႕ကို ဤသို႕ပင္ ျပန္လည္ေခ်ပ ေျပာဆိုေလ့ရွိခဲ့သည္ -
"အေမအေဖတို႕ကလည္း စဥ္းစားၾကည့္ပါဦး၊ ကၽြန္ေတာ္ ဘုရားေက်ာင္းသြားယင္ အနည္းဆုံး မိနစ္သုံးဆယ္ေလာက္ အခ်ိန္ကုန္မယ္။ အဲ့ဒီ မိနစ္သုံးဆယ္ အခ်ိန္ဆိုတာ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ေတာ့ စီးပြါးေရးျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ စီးပြါးေရးလဲျဖစ္တယ္၊ အေတာ္ကို ခရီးေရာက္မယ့္ အခ်ိန္ပဲေလ။ အဲ့ဒီ မိနစ္သုံးဆယ္ အခ်ိန္အတြင္း ၾကီးပြါးႏိုင္တဲ့ စီးပြါးၾကီးကိုဗ်ာ ဘယ့္ႏွယ္ ဘာမဟုတ္ ညာမဟုတ္ ဘုရားေက်ာင္းသြားျပီး ေတာင္လိုလို ေျမာက္လိုလို၊ ေတာင္မေရာက္ ေျမာက္မေရာက္နဲ႕ မျဖဳန္းတီးခ်င္ပါဘူး၊ အလဟႆမလုပ္သင့္ဘူးလို႕ပဲ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္၊ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္ေတာ့ အခ်ိန္တိုင္းဟာ ေငြပဲျဖစ္ရမယ္၊ အခ်ိန္တိုင္းဟာ ေရႊပဲျဖစ္ရမယ္"
"အေမနဲ႕အေဖတို႕ပဲ စဥ္းစားၾကည့္ေလ ကၽြန္ေတာ္က ဘုရားေက်ာင္းသြားျပီး ဘုရားနဲ႕သံဃာေတာ္ေတြကို ဘာလုပ္ေပးရမွာလဲ၊ ဘာမွလဲ လုပ္ေပးစရာမလိုပါဘူး၊ သူတို႕ဆီသြားျပီး ကန္ေတာ့မယ္ ရွိခိုးမယ္ဆိုယင္ အက်ဳိးအေနနဲ႕ကေတာ့ ခါးေညာင္းမယ္၊ ဒူးေညာင္းမယ္၊ နားပူမယ္၊ ဒါပဲေလ။ ျပီးေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ကခ်ည္း ေအာက္မွာထိုင္ရတယ္၊ ေျမေပၚမွာထိုင္ရတယ္၊ သူတို႕ကေတာ့ ေကာင္းတဲ့ေနရာမွာ သန္႕တဲ့ေနရာမွာပဲထိုင္တယ္ေလ။ ၾကည့္ေလ ဘယ္မွာ တရားလို႕လဲ။ ကၽြန္ေတာ့္မွာေတာ့ အကႌ်ေတြ ေပကုန္တယ္။ သူတို႕မွာေတာ့ ဖုံမႈန္႕ေလးေတာင္ မသမ္းဘူး။ သူတို႕ရဲ႕ေျပာေဟာခ်က္ေတြကို လက္အုပ္ခ်ီထားျပီး နားေထာင္ေပးရတယ္၊ သူတို႕က နားမလည္ လည္ေအာင္ ခဏခဏရွင္းျပတယ္၊ နားလည္သြားျပီဆိုျပန္ေတာ့လဲ သူတို႕ကို အိမ္မွာဖိတ္ေကၽြးရတယ္၊ သူတို႕ရဲ႕ သကၤန္း၊ ဆြမ္း၊ ေက်ာင္း၊ ေဆး ပစၥည္းေလးပါး လိုအပ္ခ်က္ေတြကိုလည္း ေထာက္ပံ့ေပးရေသးတယ္။ ေနာက္ဆုံးေတာ့ သားတို႕လို လူပုဂၢိဳလ္ေတြ မမြဲပဲခံႏိုင္ရိုးလား။ ဒါ့ေၾကာင့္ သားတို႕ႏိုင္ငံ မၾကီးပြါးတာေပါ့" ဟု ျပန္ေျပာတတ္ေလသည္။
သိဂၤါလ၏မိဘႏွစ္ပါးတို႕သည္ သားသည္းျခာကို ေျပာမရသည့္အဆုံး ဥေပကၡာတရားျဖင့္ လက္ေလွ်ာ့ထားခဲ့ရသည္။ ကရုဏာမ်က္လုံးတို႕ျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္ခဲ့ၾကသည္။ သားသမီးတို႕သည္ မိဘတို႕ ကြယ္လြန္ခါနီး အခ်ိန္က်မွ မိဘတို႕ေျပာေသာစကားကို ေျမ၀ယ္မက် နားေထာင္တတ္ၾကသည္ဟု သူ၏မိဘတို႕က သေဘာေပါက္ထားခဲ့ၾကသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ေသရာေညာင္ေစာင္း၀ယ္ လဲေလ်ာင္းေနရေသာ ကြယ္လြန္ခါနီးအခ်ိန္တြင္ သားသိဂၤါလကိုေခၚ၍ ကရုဏာသက္လ်က္ မွာတမ္းေျခြခဲ့ေလသည္ -
"သားသား ေဖေဖ အခုေျပာမယ့္စကားဟာ ေဖေဖရဲ႕ ေနာက္ဆုံးစကားျဖစ္တယ္၊ အဲ့ဒီ ေနာက္ဆုံးစကားကို သားေလး ေသေသခ်ာခ်ာစဥ္းစား ဆုံးျဖတ္ျပီးမွ လက္ခံပါ"
"ေျပာပါ ေဖေဖ၊ ေဖေဖေျပာသမွ် သားနားေထာင္ပါ့မယ္၊ သား လုိက္နာက်င့္သုံးပါ့မယ္ ေဖေဖ"
"သားေလးရယ္ ေဖေဖျဖစ္ေစခ်င္တာကေတာ့ သားေလးေစာေစာထ၊ ေရမိုးခ်ဳိးျပီး အရပ္ေျခာက္မ်က္ႏွာကို ရွိခိုးရမယ္" ဟုေျပာျပီး ၀ိညာဏ္ခ်ဳပ္သြားခဲ့သည္။
သားသိဂၤါလသည္ ကရုဏာရွင္ ဖခင္၏ ေနာက္ဆုံးမွာတမ္းစကားကို အသက္ထက္ဆုံး လိုက္နာဖို႕ ဆုံးျဖတ္ခဲ့သည္။ သို႕ျဖင့္ တစ္ေန႕ေသာအခါ သိဂၤါလသည္ နံနက္ေစာေစာ အိပ္ယာမွထခဲ့သည္၊ ေရမိုးခ်ဳိးခဲ့သည္၊ ရာဇျဂိဳဟ္ျမိဳ႕ျပင္သို႕ ထြက္ခဲ့သည္။ အေဖမွာထားခဲ့သည့္အတိုင္း အရပ္ေျခာက္မ်က္ႏွာတို႕ကို ရွိခိုးေနခဲ့ေလသည္။
ထိုေန႕ကား သိဂၤါလေန႕ဟုပင္ ဆိုရေပမည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ဉာဏ္ေတာ္ ကြန္ယက္အတြင္း၌ သိဂၤါလလုလင္သည္ ထင္ထင္ရွားရွား ေပၚလြင္ခဲ့သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶသည္ နံနက္ေစာေစာ ရာဇျဂိဳဟ္ျမိဳ႕သို႕ ခပ္ေစာေစာ ဆြမ္းခံၾကြရန္ ၀င္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ရာဇျဂိဳဟ္ျမိဳ႕ျပင္တြင္ သိဂၤါလကို ျမင္ေတာ္မူလွ်င္ ျမတ္ဗုဒၶသည္ သူရွိခိုးေနေသာ အရပ္ေျခာက္မ်က္ႏွာတို႕၏ လ်ဳိ႕၀ွက္သေကၤတတို႕ကို ေဖၚထုတ္ေပးေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ ထိုလ်ဳိ႕၀ွက္သေကၤတတို႕သည္ လူ႕ေဘာင္ေလာက လူေနမႈစနစ္ၾကီး၏ အေျခခံ သေဘာတရားၾကီးပင္ ျဖစ္ေလသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ပင္ အ႒ကထာဆရာ အရွင္မဟာ ဗုဒၶေဃာသသည္ သူ၏အ႒ကထာ၌ ေအာက္ပါအတိုင္ မွတ္ခ်က္ေပးခဲ့ေလသည္ -
"သိဂၤါလသုတ္ေတာ္သည္ လူေနမႈစနစ္ၾကီး၏ ျပီးျပည့္စုံေသာ အေျခခံသေဘာတရားျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဤသိဂၤါလသုတ္ေတာ္ကို လူ႕၀ိနည္းဟုပင္ ေခၚဆိုႏိုင္ေပသည္။ မည္သူမဆို ဤလူေနမႈစနစ္အတိုင္း လိုက္နာက်င့္သုံးပါလွ်င္ ထိုသူ၏မိသားစုမွစ၍ သူေနထိုင္ရာပတ္၀န္းက်င္၊ သူ၏ရပ္ကြက္၊ သူ၏ျမိဳ႕ရြာ၊ သူ၏ႏိုင္ငံ ေျမလက္ခတ္မလြဲ ၾကီးပြါးတိုးတက္ ခ်မ္းသာၾက မည္ျဖစ္သည္"
ထို႕အျပင္ ပိဋကတ္ဘာသာျပန္ဆိုေရးအဖြဲ႕ (P.T.S.) မွ Mrs. Rhys Davids ကလည္း ဤသိဂၤါလသုတ္ေတာ္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း မွတ္ခ်က္ေရးထိုးခဲ့ေလသည္ -
"The Buddha's doctrine of love and goodwill between man and man is here set forth in a domestic and social ethics with more comprehensive detail than elsewhere. And truly we may say even now of this Vinaya or code of discipline, so fundamental are the human interests involved, so sane and wide is the wisdom that envisages them, that the utterances are as fresh and practically as binding today and here as they were then at Rajagaha. 'Happy would have been the village or clan on the banks of the Ganges where the people were full of the kindly spirit of fellow-feeling, the noble spirit of justice which breathes through these naive and simple sayings.' Not less happy would be the village, or the family on the banks of the Thames today, of which this could be said."
ဤမွ်ေကာင္းမြန္ေသာ လူေနမႈစနစ္ၾကီး၏ အေျခခံသေဘာတရားၾကီးကို (တစ္နည္းအားျဖင့္ လူက်င့္၀တ္ လူ႕၀ိနည္း) ကို ေအာက္ပါအတိုင္ သဂၤဇာဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးက မွတ္သားဖြယ္ လကၤာမ်ားေရးလ်က္ သီကုံးေတာ္မူခဲ့ေလသည္-
အေရွ႕ မိဘ၊ ေတာင္မွ ဆရာ
ေနာက္မွာ သားမယား၊ ေျမာက္ကား မိတ္ေဆြ
ေအာက္ေျခ ေက်းကၽြန္၊ ထက္မြန္ရပ္ဖ်ား ရဟန္းမ်ား
ေျခာက္ပါးရပ္မ်က္ႏွာ-
ဟူ၍ အရပ္ေျခာက္မ်က္ႏွာတုိ႕၏ လ်ဳိ႕၀ွက္သေကၤတတို႕ကို စပ္ဆိုခဲ့ေလသည္။ ထို႕အျပင္ အရပ္မ်က္ႏွာ တစ္ခုစီ၏ အေသးစိပ္မ်ားကိုလည္း လကၤာစပ္လ်က္ ေအာက္ပါအတိုင္း သီကုံးေတာ္မူခဲ့ေလသည္။
The parents should be looked upon as the East, teachers as the South, wife and children as the West, friends and associates as the North, servants and employees as the Nadir, ascetics and brahmins as the Zenith.
သားသမီးက်င့္၀တ္ ငါးပါး (A Child's Duties)
(၁) မိဘတို႕က မိမိအား ငယ္စဥ္က ေကၽြးေမြးေစာင့္ေရွာက္ရသကဲ့သို႕ မိမိက မိဘတို႕အား ျပန္လည္ ေကၽြးေမြးေစာင့္ေရွာက္ျခင္း။
Having supported me I shall support them,
(၂) မိဘတို႕ ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ဖြယ္ကိစၥကို မိမိကပင္ေဆာင္ရြက္ စီမံျခင္း။
I shall do their duties,
(၃) အမ်ိဳးအႏြယ္မတိမ္ေကာမပ်က္စီးေအာင္ ေစာင့္စည္း ထိန္းသိမ္းျခင္း။
I shall keep the family tradition,
(၄) မိဘတို႕အေမြအႏွစ္ကို ခံယူထိုက္ေအာင္ ေကာင္းစြာက်င့္ေဆာင္ျခင္း။
I shall make myself worthy of my inheritance,
(၅) မိဘတို႕ ကြယ္လြန္ၿပီးေသာအခါ မိဘတို႕အတြက္ ရည္မွန္း လွဴဒါန္းေပးကမ္းၿပီးလွ်င္ အမွ်ေ၀ငွျခင္း။
Furthermore I shall offer alms in honour of my departed relatives.
ေကၽြးေမြးမပ်က္ ေဆာင္ရြက္စီမံ
ေမြခံထိုက္ေစ လွဴမွ်ေ၀၍
ေစာင့္ေလမ်ိဳးႏြယ္ ၀တ္ငါးသြယ္
က်င့္ဖြယ္သားတို႕တာ။
မိဘက်င့္၀တ္ ငါးပါး (Parents' Duties)
(၁) မေကာင္းမႈမွ တားျမစ္ျခင္း။
They restrain them from evil.
(၂) ေကာင္းမႈျပဳေအာင္ တိုက္တြန္းျခင္း၊ သားသမီးကို ငယ္စဥ္ကပင္ ဘုရားသြားေက်ာင္းတက္ ေခၚေဆာင္ျခင္း၊ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕စြာ ေျပာဆိုဆက္ဆံတတ္ေစရန္ ညႊန္ၾကားေပးျခင္း၊ ဘုရားရွိခိုးစာ၊ ဆံုးမစာသံေပါက္မ်ား ကဗ်ာမ်ား က်က္မွတ္ရြတ္ဖတ္ေစျခင္း၊ ငါးရာ့ငါးဆယ္ ဇာတ္ႀကီးဆယ္ဘြဲ႕ စေသာ အတုယူဖြယ္ပံု၀တၳဳမ်ား ေျပာၾကားျခင္းျဖင့္ လိမၼာယဥ္ေက်းေအာင္ ငယ္စဥ္ကပင္ ျပဳျပင္တိုက္တြန္းျခင္း။
They encourage them to do good.
(၃) အတတ္ပညာသင္ၾကားေပးျခင္း။
They train them for a profession.
(၄) ေလ်ာက္ပတ္ေသာအခ်ိန္၌ အေမြဥစၥာအပ္ႏွင္းျခင္း။
At the proper time they hand over their inheritance to them.
(၅) ေလ်ာက္ပတ္ေသာအခ်ိန္အရြယ္၌ ထိမ္းျမားေပးျခင္း။
They arrange a suitable marriage.
မေကာင္းျမစ္တာ ေကာင္းရာညႊန္လတ္
အတတ္သင္ေစ ေပးေ၀ႏွီးရင္း
ထိမ္းျမားျခင္းလွ်င္ ၀တ္ငါးအင္
ဖခင္မယ္တို႕တာ
တပည့့္က်င့္၀တ္ ငါးပါး (A Pupil's Duties)
(၁) ေနရာမွထ၍ ရိုေသစြာ ခရီးဦးႀကိဳဆိုျခင္း။
By rising from the seat in salutation,
(၂) ဆရာထံပါးခ်ဥ္းကပ္ျခင္း၊ ဆရာ့အား ေၾကာက္၍ ေရွာင္ဖယ္မေနပဲ ဆရာ့ထံမွ ဆံုးမၾသ၀ါဒ ရယူရန္ အတတ္ပညာရယူရန္ ခ်ဥ္းကပ္ရမည္။
By attending on him,
(၃) ေလးစားစြာ နာယူျခင္း၊ ဆရာ၏ ဆံုးမၾသ၀ါဒလမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားကို ရိုေသေလးစားစြာ နားစိုက္ေထာင္ျခင္း နာယူမွတ္သားျခင္း။
By eagerness to learn,
(၄) ဆရာ့ကို တရိုတေသ ျပဳစုလုပ္ေကၽြးျခင္း။
By personal service,
(၅) အတတ္ပညာကို ဂရုတစိုက္ တန္ဖိုးထား ရိုေသစြာ သင္ၾကားေလ့က်က္ျခင္း။
By respectful attention while receiving instructions.
ညီညာထၾကြ ဆံုးမနာယူ
လာမူႀကိဳဆီး ထံနီးလုပ္ေကၽြး
သင္ေတြးအံရြတ္ တပည့္၀တ္
မခၽြတ္ငါးခုသာ
ဆရာ့က်င့္၀တ္ ငါးပါး (A Teacher's Duties)
(၁) အတတ္ပညာကိုသင္ၾကားေပးျခင္း၊ ႏႈတ္မႈပညာ လက္မႈပညာ စက္မႈပညာ သင္ၾကားေပးျခင္း။
They train them in the best discipline,
(၂) ဆံုးမပဲ့ျပင္ျခင္း၊ အေျပာအဆိုအေနအထိုင္ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႕ေအာင္ မေကာင္းမႈဒုစရိုက္ မျပဳေအာင္ သြန္သင္ဆံုးမျခင္း။
They see that they grasp their lessons well,
(၃) ဆရာစားမခ်န္ျခင္း၊ အတတ္ပညာကို ဆရာစားမခ်န္ပဲ အကုန္အစင္ သင္ၾကားေပးျခင္း။
They instruct them in the arts and sciences,
(၄) ေဘးအႏၱရာယ္မွ ကာကြယ္ေပးျခင္း၊ မိမိတပည့္အေပၚ က်ေရာက္မည့္ ေဘးအႏၱရာယ္ကို အကာ အကြယ္ေပးျခင္း။
They provide for their safety in every quarter.
(၅) ေကာင္းမြန္ေသာ အေဆြခင္ပြန္းတို႕ထံ၌ ဆက္သြယ္အပ္ႏွံ၍ တိုးတက္ေစျခင္း။
They introduce them to their friends and associates.
အတတ္လည္းသင္ ပဲ့ျပင္ဆံုးမ
သိပၸမခ်န္ ေဘးရန္ဆီးကာ
သင့္ရာအပ္ပို႕ ဆရာတို႕
က်င့္ဖို႕၀တ္ငါးျဖာ။
လင့္က်င့္၀တ္ ငါးပါး (A Husband's Duties)
(၁) ျမတ္ႏိုးၾကင္နာမႈရွိျခင္း။
By being courteous to her
(၂) ႏွိမ့္ခ်၍မဆက္ဆံျခင္း၊ မထီမဲ့ျမင္မျပဳျခင္း။
By not despising her,
(၃) မယားငယ္အေႏွာင္းမထားျခင္း။
By being faithful to her,
(၄) စည္းစိမ္ဥစၥာကို အပ္ႏွင္းျခင္း။
By handing over authority to her,
(၅) အ၀တ္တန္ဆာေပးျခင္း။
By providing her with adornments.
မေထမဲ့ကင္း အပ္ႏွင္းဥစၥာ
မိစၦာမမွား ၀တ္စားဆင္ယင္
ျမတ္ႏိုးၾကင္ ငါးအင္ လင္က်င့္ရာ။
မယားက်င့္၀တ္ ငါးပါး (A Wife's Duties)
(၁) အိမ္တြင္းမႈ ခ်က္ျပဳတ္ ခ်ဳပ္လုပ္စေသာ အမႈႀကီးငယ္ကို ေကာင္းစြာစီရင္ျခင္း။
She performs her duties well,
(၂) ႏွစ္ဘက္ေသာ ေဆြမ်ိဳးတို႕ကို ခ်ီးေျမွာက္ျခင္း။
She is hospitable to relations and attendants
(၃) မိမိလင္မွတပါး အျခားေယာက်္ား၌ လြန္ၾကဴးေသာအက်င့္မွကင္းျခင္း။
She is faithful,
(၄) ရွာေဖြစုေဆာင္းရရွိသည့္ဥစၥာကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ျခင္း။
She protects what he brings,
(၅) အလံုးစံုေသာကိစၥတို႕၌ လိမၼာ၍ ပ်င္းရိမႈကင္းျခင္း။
She is skilled and industrious in discharging her duties.
အိမ္တြင္းမႈလုပ္ သိမ္းထုပ္ေသခ်ာ
မိစၦာၾကဥ္ေရွာင္ ေလ်ာ္ေအာင္ျဖန္႕ခ်ိ
ပ်င္းရိမမူ ၀တ္ငါးဆူ အိမ္သူက်င့္အပ္ရာ။
မိတ္ေဆြက်င့္၀တ္ ငါးပါး (A Friend's Duties)
(၁) ေပးကမ္းခ်ီးျမွင့္ျခင္း။
By liberality (charity),
(၂) တန္းတူရည္တူ ဆက္ဆံျခင္း။
By being impartial,
(၃) အက်ိဳးစီးပြါး ျဖစ္ထြန္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း။
By being helpful,
(၄) ယဥ္ေက်းခ်ိဳသာ ခ်စ္ဖြယ္ေသာစကားကို ဆိုျခင္း။
By courteous speech,
(၅) မခၽြတ္မယြင္း မွန္ကန္တည့္မတ္ျခင္း။
By sincerity.
ေပးကမ္းခ်ီးျမွင့္ ကိုယ္ႏွင့္ယွဥ္ထား
စီးပြားေဆာင္ရြက္ ႏႈတ္ျမြက္ခ်ိဳသာ
သစၥာမွန္ေစ ၀တ္ငါးေထြ
က်င့္ေလမိတ္သဟာ။
တံု႕လွည့္မိတ္ေဆြက်င့္၀တ္ ငါးပါး (Friends' Duties in turn)
(၁) ေမ့ေလ်ာ့ေသာအခါ ေစာင့္ေရွာက္တတ္ျခင္း။
They protect him when he is heedless,
(၂) မိတ္ေဆြ၏ပစၥည္းဥစၥာကို ေစာင့္ေရွာက္တတ္ျခင္း။
They protect his property when he is heedless,
(၃) ေၾကာက္လန္႕ဖြယ္ရွိေသာအခါ အားထားမွီခိုရာျဖစ္ျခင္း။
They become a refuge when he is in danger,
(၄) ေဘးအႏၱရာယ္ႏွင့္ေတြ႕ႀကံဳေသာအခါ စြန္႔ပစ္မသြားဘဲ ေအးအတူပူအမွ် အတူတကြ ရပ္တည္ျခင္း။
They do not forsake him in his troubles,
(၅) မိတ္ေဆြ၏ သားေျမးျမစ္အစဥ္အဆက္ မိတ္ေဆြမပ်က္ေစျခင္း။
They show consideration for his family.
ေမ့ေလ်ာ့ေစာင့္လာ ဥစၥာေစာင့္ေရွာက္
လန္႕ေၾကာက္မွီရာ ေဘးလာမျပစ္
သားျမစ္စဥ္ဆက္ မပ်က္ပူေဇ
၀တ္ငါးေထြ မိတ္ေဆြျပန္က်င့္ရာ။
အလုပ္ရွင္ (ပိုင္ရွင္) က်င့္၀တ္ ငါးပါး (
A Boss's Duties)
(၁) သူတို႕၏ကၽြမ္းက်င္မႈအားေလွ်ာ္စြာ အလုပ္ကို ခိုင္းတတ္ရျခင္း၊
By assigning them work according to their ability,
(၂) လုံေလာက္ေသာ လစာရိကၡာကို ေပးကမ္းေထာက္ပံ့ရျခင္း၊
By supplying them with food and with wages,
(၃) ဖ်ားနာေသာအခါ ေဆး၀ါးတို႕ျဖင့္ ကုသေပးရျခင္း၊
By tending them in sickness,
(၄) အျမတ္အစြန္းရလာလွ်င္ အလုပ္သမားမ်ားအား စနစ္တက်ေ၀းငွေပးရျခင္း၊
By sharing with them any delicacies,
(၅) အခ်ိန္ကာလအားေလွ်ာ္စြာ ခြင့္ရက္မ်ားေပးရျခင္း။
By granting them leave at times.
၀စြာေကၽြးေမြး၊ ျပဳေရးစီရင္
နာလွ်င္ကုေစ၊ ငွေ၀ရသာ
အခါကိုလႊတ္၊ အလုပ္ရွင္၀တ္၊ မခၽြတ္ ငါးခုသာ။
အလုပ္သမား (၀န္ထမ္း) က်င့္၀တ္ ငါးပါး (
A Staff's Duties)
(၁) အလုပ္ရွင္မထမီ ေစာစီးစြာထရျခင္း၊
They rise before him,
(၂) အလုပ္ရွင္ေနာက္မွ အိပ္ရျခင္း၊
They go to sleep after him,
(၃) ေပးေသာပစၥည္းကိုသာ ယူရျခင္း၊
They take only what is given,
(၄) မိမိအလုပ္ကို တာ၀န္ေက်ရျခင္း၊
They perform their duties well,
(၅) မိမိအလုပ္ရွင္၏ဂုဏ္အသေရကို မျငိဳးႏြမ္းေစရျခင္း။
They uphold his good name and fame.
အိပ္ေသာ္ေနာက္က်၊ ထေသာ္ကားေရွး
ေပးမွယူအပ္၊ ေစ့စပ္ေဆာင္ရြက္
ေက်းဇူးႁမြက္၊ ငါးခ်က္ လုပ္သား၀တ္။
ဒါယကာက်င့္၀တ္ ငါးပါး (A Devotee's Duties)
(၁) ေမတၱာစိတ္ထား၍ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း၊
By lovable deeds,
(၂) ေမတၱာစိတ္ထား၍ ေျပာဆိုေလွ်ာက္ထားျခင္း၊
By lovable words,
(၃) ေမတၱာစိတ္ထား၍ ေတြးေခၚၾကံစည္ျခင္း၊
By lovable thoughts,
(၄) ပစၥည္းေလးပါးျဖင့္ ဖိတ္မာန္ျခင္း၊
By keeping open house to them,
(၅) မိမိတတ္စြမ္းသေလာက္ ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းျခင္း။
By supplying their material needs.
ေမတၱာစိတ္သက္၊ ေဆာင္ရြက္ခ်စ္ၾကင္
ခင္မင္ႏႈတ္ခ်ိဳ၊ လိုလွ်င္ဖိတ္ထား
တတ္အားလွဴေစ၊ ၀တ္ငါးေထြ
ျပဳေလဒါယကာ။
ရဟန္းက်င့္၀တ္ ေျခာက္ပါး (Monks' Duties)
(၁) မေကာင္းေသာ အကုသုိလ္အလုပ္မ်ား မလုပ္ျဖစ္ေအာင္ တားျမစ္ေပးျခင္း၊
They restrain him from evil,
(၂) ေကာင္းေသာ ကုသုိလ္အလုပ္မ်ား ျပဳလုပ္ျဖစ္ေအာင္ တိုက္တြန္းေပးျခင္း၊
They persuade him to do good,
(၃) ႏွလုံးသား၀ယ္ ေမတၱာစိတ္မ်ားျဖင့္ လႊမ္းထုံထားျခင္း၊
They love him with a kind heart,
(၄) မၾကားဘူး မနာဘူးေသးေသာ တရားမ်ားကို ေဟာေျပာေပးရျခင္း၊
They make him hear what he has not heard,
(၅) ၾကားဘူးျပီး နာဘူးျပီးေသာ တရားမ်ားကို ထပ္မံ၍ ရွင္းလင္းျပသေပးရျခင္း၊
They clarify what he has already heard,
(၆) နတ္ျပည္ နိဗၺာန္တိုင္သို႕ေရာက္ေအာင္ လမ္းေဆာင္ညႊန္ျပေပးရျခင္း။
They point out the path to a heavenly state.
မေကာင္းျမစ္တာ၊ ေကာင္းရာညႊန္လစ္
အသစ္ေဟာက်ဴး၊ နာဖူးထပ္မံ
နတ္ထံတင္ရာ၊ ေမတၱာလည္းျပဳ
ရဟန္းမႈ ေျခာက္ခုလြန္ေသခ်ာ။
ဤသုိ႕ေသာအားျဖင့္ ရဟန္းပညာရွိ လူပညာရွိ သူေတာ္စင္အေပါင္းတို႕က အဖက္ဖက္မွ ခ်ီးမြမ္းေတာ္မူၾကေသာ ဤသိဂၤါလသုတ္ေတာ္ၾကီးကို နာယူမွတ္သား ေလ့လာသင့္ၾကေပသည္။ ယခုတင္ျပအပ္ျပီးေသာ အခ်က္အလက္မ်ားသည္ သိဂၤါလသုတ္ေတာ္ၾကီးထဲမွ တစ္စိတ္တစ္ေဒသမွ်သာ ျဖစ္ပါသျဖင့္ ယခုစာရႈသူအေပါင္းတို႕အား ဤသိဂၤါလသုတ္ေတာ္ၾကီးကို အျပီးသို႕တိုင္ ကုန္စင္ေအာင္ ေလ့လာၾကရန္ အထူးတိုက္တြန္းအပ္ပါသည္။ သို႕မွသာ မိမိဘ၀အတြက္၊ မိမိ၏မိသားစု၊ မိမိ၏ေဆြမ်ဳိးမိတ္ေဆြ၊ မိမိေနထိုင္ရာရပ္ကြက္၊ မိမိ၏ျမိဳ႕ရြာေဒသ၊ မိမိ၏တိုင္းျပည္ ၾကီးပြါးေရးအတြက္ စနစ္က်ေသာ လူေနမႈ၊ လူ႕ေဘာင္အဖြဲ႕အစည္းၾကီးကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ၾကမည္ျဖစ္သည္။ ထိုသုိ႕ တည္ေဆာက္ေသာအားျဖင့္ မိမိသူတစ္ပါး ႏွစ္ဦးသားတို႕မွစ၍ တစ္ႏိုင္ငံလုံး တစ္ကမၻာလုံး စိတ္ခ်မ္းသာ၍ ၾကီးပြါးတိုးတက္ၾကမည္မွာ ဧကန္အမွန္ပင္ျဖစ္ပါေတာ့သည္။
သီတဂူစန္းလပမာ ခ်မ္းျမသာယာ ရွိၾကပါေစ
အရွင္ပညာသီဟာလကၤာရ M.A. (Phil.), Ph.D. (Buddhism)
ရန္ကုန္ပညာေရးတာ၀န္ခံ
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ သီတဂူသာသနာျပဳဗိမာန္ေတာ္
ေျမာက္ဒဂုံ၊ ရန္ကုန္
